[Opgelost] Kan spiritualiteit helpen bij psilocybine therapie?

Ja, spiritualiteit kan zeker een waardevolle rol spelen bij een psilocybine sessie of bredere vormen van psychedelische therapie. Veel deelnemers van een truffelceremonie of psilocybine therapie geven aan spirituele ervaringen te hebben die hen helpen bij het verkrijgen van diepere inzichten, het loslaten van angsten of het verwerken van trauma’s.

De spirituele dimensie tijdens een sessie wordt vaak gevoed door het tijdelijke verlies van het ego (ego-dissolutie), het gevoel van verbondenheid met anderen of het universum, en ervaringen van tijdloosheid of diepe innerlijke rust. Vooral hogere doseringen van psilocybine kunnen leiden tot wat men beschrijft als mystieke ervaringen of eenheidsbeleving, vergelijkbaar met eeuwenoude spirituele tradities. Triptherapie speelt hierop in door opties zoals psiloflora aan te bieden – een combinatie van psilocybine met passiebloem – die de spirituele reis kan verdiepen.

Een gebruiker beschrijft bijvoorbeeld hoe een truffelceremonie in Schiedam hem hielp bij spirituele acceptatie, het doorbreken van beperkende overtuigingen en het ervaren van “eenheid met alles.” Dit soort ervaringen worden vaak als levensveranderend en helend ervaren, vooral wanneer ze goed geïntegreerd worden na de sessie.

Samenvattend: spiritualiteit is geen vereiste voor psilocybine therapie, maar kan een krachtige katalysator zijn voor persoonlijke groei. Ben je benieuwd hoe dit specifiek op jouw situatie kan worden afgestemd? Dan is het een goed idee om vrijblijvend de intake voor psilocybine therapie in te vullen. Zo kan er gekeken worden naar de juiste dosering, begeleider en eventuele spirituele doelen.

Verschillende onderzoeken laten zien dat spirituele of meditatieve voorbereiding de werking van psilocybine kan versterken. Zo toonde een gerandomiseerde studie aan de Universiteit Zürich aan dat ervaren meditators die psilocybine kregen tijdens een stilte-meditatieretraite vier maanden later een hogere psychosociale functionaliteit rapporteerden dan placebo; de mate van ego-‘oplossing’ (ego-dissolutie) tijdens de sessie voorspelde de positieve verandering. Dit suggereert dat het combineren van meditatie met psilocybine leidt tot diepgaander therapeutisch effect. Ook vond men dat psilocybine-sessies onder meditatieve omstandigheden iemands post-interventie mindfulness en psychosociaal functioneren versterkten, met blijvende toename van welzijn en spirituele beleving na enkele maanden.

Dergelijke bevindingen worden versterkt door andere studies waarin deelnemers spirituele begeleiding of oefeningen krijgen. In één experiment volgden deelnemers voorafgaand aan hun psilocybine-sessies een programma van meditatie en spirituele oefeningen. Deelnemers met hogere dosis (20–30 mg/70kg) meldden na zes maanden grote verbeteringen in onder meer levensbetekenis, dankbaarheid, vergiffenis, en doodstranscendentie. Uit analyse bleek dat deze duurzame veranderingen grotendeels verklaard werden door de sterkte van de psilocybine-geïnduceerde mystieke ervaring én de mate van meditatiepraktijk. Met andere woorden: psilocybine-sessies in een spirituele context (begeleid door meditatie/rituelen) leidden tot meer betekenisverlening en prosociale gevoelens.

Verder laten recente onderzoeken zien dat psilocybine kan leiden tot blijvende veranderingen in religieuze/spirituele attitudes. In een gerandomiseerde studie met geestelijken van verschillende religies rapporteerden deelnemers na twee psilocybine-sessies opvallende positieve veranderingen in hun religieuze overtuigingen en praktijken – met name toegenomen ervaren spiritualiteit, betekenis en effectiviteit als geestelijk leider – die tot 16 maanden na de sessies bleven bestaan. Ook de deelnemers zelf beoordeelden de psilocybine-ervaringen vrijwel unaniem als “hoogst spiritueel significant” en “sacraal”.

Kernpunten invloeden spirituele context: Mensen met meditatie-ervaring of religieuze achtergrond ervaren vaak diepgaandere effecten van psilocybine. Spiritualiteit of rituelen rondom de sessie (stilte, heilige muziek, richtinggevende intenties) kunnen de diepgang vergroten. Samengevat wordt meditatieve voorbereiding en bewust spiritueel kaderen van de therapie geassocieerd met versterkte psychosociale en spirituele uitkomsten.

Klinische casussen en geïntegreerde settingen

Er zijn ook casusverslagen en kleinschalige projecten waarin spiritualiteit expliciet deel uitmaakt van de therapie met psilocybine. In veel zogenaamde psilocybine-retreats (meditatieretraites met psychedelica) worden eeuwenoude rituelen gecombineerd met begeleide sessies. Hoewel commerciële retraites niet altijd gepubliceerd zijn, zien we in de literatuur voorbeelden zoals de studie van Roland Griffiths (2018): deelnemers namen dagelijks deel aan meditatie- en spirituele oefeningen rondom de psilocybine-dosis. Dit zorgde voor hogere therapietrouw en meerdere blijvende positieve effecten op zingeving en relaties.

In de klinische trials zelf is het gebruik van voorbereiding en integratie standaard geworden. Zo besteedt zowel de MAPS-protocol (voor MDMA) als de Beckley Foundation en Heffter Institute (voor psilocybine) uitgebreide tijd aan voorbereiding, geestelijke ondersteuning en nagesprekken. In één nauwkeurig gecontroleerde studie ontvingen deelnemers twee hoge doses psilocybine in combinatie met extra begeleiding om spirituele beoefening vol te houden. De groep met extra ‘spirituele ondersteuning’ vertoonde daarbij iets sterkere levensveranderende uitkomsten dan de groep zonder die extra ondersteuning.

Als concrete anekdotische casus kun je denken aan individuele patiëntverslagen. Een voorbeeld uit de literatuur (hoewel nog ongepubliceerd) beschrijft een terminale kankerpatiënt die, tijdens een ritueel begeleide sessie, een intens gevoel van eenwording en acceptatie kreeg. Achteraf voelde hij minder existentiële angst en meer vrede. Hoewel zulke cases niet als harde wetenschap tellen, illustreren ze hoe spiritualiteit – beoefend als intentie, ritueel of geloofsovertuiging – de persoonlijke ervaring kan kleuren.

Kortom: In onderzoek en praktijk worden psilocybine-sessies vaak ingebed in een spirituele of rituele context. Geïntegreerde modellen (meditatie, rituelen, intention setting) lijken de therapeutische effecten te versterken, vooral als patiënten openstaan voor die insteek.

Specifieke aandoeningen en spirituele synergie

Psilocybine-therapie wordt bestudeerd bij diverse aandoeningen. Hier bekijken we hoe spiritualiteit daarin een rol kan spelen, met name bij depressie, existentiële angst (bij kanker), verslaving en PTSD.

• Depressie (incl. behandelingsresistente depressie): Meerdere studies tonen aan dat de intensiteit van de spirituele of mystieke ervaring tijdens een psilocybinesessie de depressie-uitslagen voorspelt. Zo vonden Ross et al. (2016) en Griffiths et al. (2016) dat hoe ‘mystieker’ deelnemers de ervaring beoordeelden, hoe sterker hun depressie afnam na 6 maanden. Roseman en collega’s (2018) rapporteerden bij 55 depressieve patiënten dat een hoge score op “oceanische grensloosheid” (gevoel van eenheid en extase) leidde tot een significante daling van depressiesymptomen en angst. Carhart-Harris et al. (2018) vonden dat metingen op eenheid, spirituele beleving en extase tijdens de sessie (de USB-factor) correleerden met beter herstel. Conclusie: bij depressie gaat een sterke spiritueel/eenheidsbeleving gepaard met beter klinisch resultaat.
• Existentiële angst en levensbedreigende ziekte: Bij patiënten met levensbedreigende kanker is psilocybine veelbelovend tegen psychische distress. In twee RCT’s (Ross et al., 2016; Griffiths et al., 2016) werd psilocybine gegeven aan kankerpatiënten met angst/depressie. In beide studies was de intensiteit van de mystieke ervaring sterk negatief gecorreleerd met angst- en depressiescores: hogere mystieke scores gingen samen met grotere vermindering van verdriet en angst. Tegelijkertijd hing mystieke diepgang positief samen met vergroting van levensbetekenis, zin-vol bestaan en acceptatie van het naderende sterven. Uit [32] blijkt bijvoorbeeld dat “spirituele betekenis” en “zingeving” sterk positief correleerden (r≈0.75 en hoger) met kwaliteit-van-levenmetingen na een psilocybinebehandeling. Dit wijst erop dat spirituele belevingen vooral bij terminale patiënten helpen om minder existentiële angst en meer levensacceptatie te ervaren.
• Verslaving (alcohol, tabak, overig): Onderzoekers hebben psilocybine als hulpmiddel bij verslavingsbehandelingen getest, vaak gecombineerd met counseling en soms meditatie. Hier blijkt ook een verband met spiritualiteit. Bij alcoholverslaving correleerden in één studie hogere scores op “spirituele mystiek” tijdens de sessie met grotere vermindering van drankgedrag (bijv. minder drinkdagen). Bij rokers-in-oefening vonden Johnson et al. (2014) dat deelnemers die na zes of twaalf maanden waren gestopt, tijdens hun sessie vaker een volledige mystieke ervaring hadden gemeten; scores voor “spirituele betekenis” en “impact op welzijn” waren ook significant hoger bij stoppers. In de systematische review van Ko et al. (2022) blijkt dat in 9 van 12 studies de mate van mystieke ervaring correleerde met verslavingsuitkomsten: een sterkere mystieke ervaring voorspelde bijvoorbeeld langdurige onthouding. Voor middelen zoals cocaïne is ook vastgesteld dat de mate van mystiek (bij ketaminestudies) gemedieerd heeft voor minder drugsgebruik. In het kort: bij verslaving lijken spirituele inzichten uit de psilocybine-ervaring patiënten te helpen bij blijvende abstinentie of verminderde cravings.
• PTSS (posttraumatische stressstoornis): Tot nu toe is er vooral bewijs voor MDMA-geassisteerde therapie bij PTSS. Psilocybine-therapie is nog niet getest bij PTSS in grootschalige klinische trials. Het VA PTSD-overzicht benoemt expliciet dat er nog geen RCT’s zijn gedaan met psilocybine bij PTSD-patiënten. Wel wordt aangenomen dat dezelfde principes (empathie, verbinding, relativering van trauma) ook via psychedelica kunnen werken. Voorlopig blijft hier de koppeling met spiritualiteit hypothetisch, pending toekomstig onderzoek.

Tabellen: aandoeningen en spirituele bevindingen

Mogelijke werkingsmechanismen

Waarom draagt spiritualiteit bij aan het effect van psilocybine? Belangrijke concepten zijn betekenisverlening, transcendentie en ego-vermindering.

• Betekenisverlening en inzicht: Psychedelica kunnen diepe, persoonlijk betekenisvolle inzichten opwekken. Uit systematisch onderzoek blijkt dat zowel psychedelica als bijbehorende mystieke ervaringen leiden tot “persoonlijk betekenisvolle inzichten”, wat een belangrijke factor voor herstel kan zijn. In de praktijk rapporteren patiënten dat ze na een sessie een helderder beeld hebben van hun waarden, relaties en levensdoel. In bovengenoemde studie met meditatie vertonen deelnemers langdurige toename in levensbetekenis en alledaagse dankbaarheid na psilocybine, wat vrijwel volledig werd bepaald door de intensiteit van de mystieke ervaring tijdens de sessie. Kort gezegd: de combinatie van psychedelica en een open spirituele houding lijkt persoonlijke zingeving te versterken, wat de psychische veerkracht kan verhogen.
• Transcendentie en verbondenheid: Mystieke ervaringen onder psilocybine kenmerken zich door een gevoel van één-zijn met het universum (‘oceanische grensloosheid’), tijds– en zelf-transcendentie, en diepe verbondenheid. Deze ‘oceanic boundlessness’ omvat extase, universele verbondenheid en ego-vermindering. In onderzoek kan dit gemeten worden als onder meer “spirituele ervaring” en “blissful state”. Dit transcendente element kan leiden tot toegenomen empathie en verbondenheid met anderen, waardoor mensen na de sessie vaak closere relaties voelen. Smigielski et al. (2019) hebben aangetoond dat onder psilocybine het normaal gesproken sterke ‘zelf’-netwerk in de hersenen (de default mode network) desynchroniseert, wat gepaard gaat met het gevoel van ego-oplossing tijdens meditatie. Deze ego-vermindering voorspelde vervolgens een beter sociaal functioneren na vier maanden.
• Ego-vermindering: Het tijdelijk verminderen van het egogevoel staat centraal bij psychedelische mystieke ervaringen. Neurobiologisch komt dit tot uiting door verminderde connectiviteit tussen hersengebieden die het zelfrepresentatie mediëren. Psychologisch vertaalt dit zich in een gevoel dat het ‘ik’ verdwijnt en men deel uitmaakt van iets groters. Uit onderzoek blijkt dat deze ego-vermindering positief samenhangt met therapeutische uitkomst, zolang het niet gepaard gaat met paniek. Zo vonden Roseman et al. dat dosis-geïnduceerde angst (tijdens ‘ego-dread’) juist een negatief verband had met herstel, terwijl positieve ego-vermindering (eenheidsgevoel) een sterk positief verband had.

Samengevat functioneren deze mechanismen als volgt:

• Mystieke ervaringen bieden een kader voor interpretatie: door het gevoel iets heilig of oneindig te ervaren, kan men eerdere trauma’s herwaarderen of levensdoelen herdefiniëren.
• Zelftranscendentie leidt vaak tot een verhoogd gevoel van gemeenschap en altruïsme, wat de motivatie kan versterken om patronen te doorbreken (bijvoorbeeld verslaving).
• Betekenistoekenning – het zien van de ervaring als spiritueel waardevol – vergroot vervolgens de waarde van de therapie; studies laten zien dat hogere scores op spirituele betekenis correleren met betere behandelresultaten.

Kritiek en risico’s van spirituele integratie

Hoewel veel rapporten lovend zijn over de spirituele voordelen, is er ook kritische notering nodig. Ten eerste wijzen experts erop dat psychedelische therapie geen ‘magic pill’ is. Mindfulness-onderzoekers waarschuwen dat zowel meditatie als psychedelica niet voor iedereen effectief of veilig zijn. Zo benadrukken de auteurs van de Zürich-studie dat het gebruik van psychedelica bij onvoorbereide mensen of bij mensen met bepaalde medische/psychiatrische voorgeschiedenis zelfs meer kwaad dan goed kan doen.

Een ander punt is het fenomeen “spiritueel bypassen”. Dit houdt in dat iemand psychedelica of spiritualiteit gebruikt om ongemakkelijke emoties of trauma’s juist te ontwijken, in plaats van er bewust doorheen te werken. Critici waarschuwen dat dit de psychotherapie kan ondermijnen: daadwerkelijke verwerking vergt soms confronterende, niet-eufoorische ervaringen, en een te sterke focus op ‘lichte’ spirituele staatjes kan leiden tot vermijding.

Daarnaast zijn er algemene risico’s aan psilocybine-gebruik: hoewel ernstige bijwerkingen zeldzaam zijn bij gecontroleerde klinische toediening, kunnen er tijdelijke nadelen optreden zoals angstaanvallen, verwarring, dissociatie of zelfs (zelden) kortdurende psychotische symptomen. Onderzoek suggereert dat 9% van recreatieve gebruikers enige dagen problematische gevolgen ervaart en dat bij klinische toepassing ook onvoorziene events kunnen voorkomen. Na de sessie kan men ook wekenlang last houden van ontregeling (bijv. hallucinogene persistente perceptiestoornis). Vooral onervaren deelnemers of mensen met psychische kwetsbaarheid lopen een verhoogd risico.

Ten slotte is er theoretische kritiek: sommige wetenschappers vinden dat het verband tussen ‘mystieke’ ervaringen en effectiviteit misschien overschat wordt. Bijvoorbeeld beschouwden Sanders & Zijlmans (2020) mystieke metingen als controversieel en pleitten voor meer neutrale meetmethoden. Ook Olsson betoogt dat verhoogde neuroplasticiteit zélf zonder bewuste ervaring tot herstel kan leiden. Toch houden de meeste studies vast aan het idee dat de beleving en de neurobiologie synergiseren voor optimaal resultaat.

Samenvatting kritiek/risico’s: Er is een risico op overdramatisering van spirituele elementen. Psychedelische therapie vereist zorgvuldige voorbereiding (set en setting). Onvoorbereide personen kunnen ‘bad trips’ krijgen, en het is mogelijk dat sommige mensen een trauma proberen te vermijden via een spiritueel ‘ommetje’. Verder zijn de effecten nog niet voor alle aandoeningen bewezen (PTSS bijv. staat nog in kinderschoenen) en is meer onderzoek nodig om te begrijpen hoe je veilig met deze ervaringen omgaat.