Psilocybine: de biochemische werking

Psilocybine, het werkzame bestanddeel van paddo's en magische truffels, staat bekend als een psychedelische stof met diepe bewustzijnsverruimende effecten. Maar psilocybine doet veel meer dan alleen een 'trip' opwekken. De stof heeft ook krachtige biochemische eigenschappen die kunnen bijdragen aan een betere lichamelijke én mentale gezondheid — zelfs in afwezigheid van de subjectieve beleving.

In dit artikel bekijken we wat psilocybine doet op celniveau, en wat dat in theorie kan betekenen voor de behandeling of verlichting van uiteenlopende aandoeningen.

1. Ontstekingsremming in het brein en lichaam

Uit recent onderzoek blijkt dat psilocybine de niveaus van ontstekingsbevorderende stoffen zoals TNF-α, IL-6 en CRP verlaagt — stoffen die vaak verhoogd zijn bij depressie, angst, chronische stress en neurodegeneratieve aandoeningen. Deze ontstekingsremmende werking is beschreven in het artikel:
🔗 Nieuwe werkingsmechanisme psilocybine ontdekt – ontstekingsremmer in het brein

Biochemisch mechanisme:

1. Psilocine (de actieve stof na omzetting van psilocybine) bindt aan 5-HT2A-receptoren op immuuncellen (waaronder meningeale monocyten).

2. Dit remt ontstekingsroutes via transcriptiefactoren zoals NF-κB.

3. Resultaat: verlaging van systemische én neuro-inflammatie.

In theorie positief bij:

1. Chronische ontstekingsziekten (bv. reuma, MS, ziekte van Crohn)

2. Depressie en angststoornissen (waarbij inflammatie als onderliggend mechanisme meespeelt)

3. Post-covid klachten met verhoogde ontstekingswaarden

4. Neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer en Parkinson

Zie ook het artikel van Tripforum over deze koppeling tussen ontsteking en psychische klachten:
🔗 Psychedelica, ontsteking en het brein: nieuwe inzichten in angst en depressie

2. Stimulatie van neuroplasticiteit

Psilocybine verhoogt de afgifte van BDNF (Brain-Derived Neurotrophic Factor) en stimuleert glutamaatsignalering, wat leidt tot het vormen van nieuwe synaptische verbindingen in het brein — ook wel neuroplasticiteit genoemd.

🔗 Meer over neuroplasticiteit en psychedelica

Mechanisme:

1. 5-HT2A-activatie → verhoogde CREB → verhoogde expressie van BDNF en mTOR

2. Dit leidt tot groei van dendrieten, axonale vertakkingen en synapsen

Mogelijke gezondheidsvoordelen:

1. Verbeterd leervermogen, geheugen en herstel na hersenletsel

2. Ondersteuning bij neurodegeneratie (MS, Alzheimer, Parkinson)

3. Herstel van verstoorde netwerken bij depressie, verslaving en trauma

Interessant: deze effecten kunnen optreden zonder intensieve tripervaring, bijvoorbeeld bij herhaalde lage dosering (microdosering) of gecontroleerde subperceptuele toediening.

3. Onderdrukking van oxidatieve stress en celveroudering

Psilocybine activeert enzymen zoals SIRT1, glutathion peroxidase (GPx) en superoxide dismutase (SOD), die samen oxidatieve stress verminderen en de mitochondriale functie verbeteren.

Wat doet SIRT1?

1. Herstelt DNA-schade

2. Verlengt telomeerlengte

3. Vermindert cellulaire senescentie

In theorie relevant bij:

1. Verouderingsprocessen

2. Aandoeningen met hoge oxidatieve belasting (zoals diabetes, hart- en vaatziekten)

3. Herstel na fysieke of mentale burn-out

4. Idiopathische pulmonale fibrose (IPF)

4. Positieve effecten op de alvleesklier en diabetes type 2

Hoewel nog experimenteel, zijn er aanwijzingen dat psilocybine de β-cellen in de alvleesklier (die insuline produceren) kan beschermen tegen schade bij diabetes type 2.

🔗 Welke positieve effecten heeft psilocybine op diabetes?

Belangrijke mechanismen:

1. Remming van TXNIP, een eiwit dat β-cellen beschadigt bij hoge glucose

2. Remming van apoptoseroutes via STAT1 en STAT3

3. Preventie van dedifferentiatie van bètacellen (waardoor ze hun functie behouden)

Implicatie:

1. Psilocybine zou in theorie kunnen bijdragen aan behoud van insulineproductie

2. Potentieel bruikbaar als aanvullende therapie bij metabool syndroom of prediabetes

5. Immunomodulatie via serotonerge routes

Immuuncellen zoals T-cellen en microglia bevatten serotonine-receptoren (met name 5-HT1A en 5-HT2A). Psilocybine beïnvloedt via deze receptoren het immuunsysteem.

Effecten:

1. Minder overactivatie van microglia (de ‘schoonmaakcellen’ van de hersenen)

2. Balans tussen pro- en anti-inflammatoire T-helpercellen

3. Onderdrukking van auto-immuunreacties

In theorie gunstig bij:

1. Auto-immuunziekten (zoals lupus, MS)

2. Neuro-inflammatie bij chronische stress

3. Hersenschade na trauma

Samenvattende tabel: wat kan psilocybine biochemisch betekenen?

Conclusie: een moleculair medicijn in de dop?

Hoewel psilocybine het meest bekend is als psychedelische stof, wijzen de wetenschappelijke data op brede biologische effecten op ontsteking, neuroplasticiteit, oxidatie, celdood en immuniteit. Deze effecten vinden plaats via bekende moleculaire routes en blijven niet beperkt tot de psyche — het lichaam zelf ondergaat ook meetbare veranderingen.

De therapeutische waarde van psilocybine reikt daarmee verder dan spirituele ervaringen of psychologische inzichten. Als regulator van celgezondheid en immuunbalans biedt psilocybine een veelbelovende invalshoek voor toekomstige medische toepassingen, al blijft grootschalig klinisch onderzoek noodzakelijk.