EHBO voor tripsitters en psychedelische therapeuten

Flauwte

Een flauwte of flauwvallen is een plotseling, kort verlies van het bewustzijn veroorzaakt door een tijdelijke afname van de doorbloeding van de hersenen. Een flauwte kan een reactie zijn op pijn, uitputting of emotie (bijvoorbeeld angst of bloed zien). Het komt ook voor bij slachtoffers die lang rechtop staan of stilzitten (zeker in een warme omgeving).

Wat stel je vast?

• Zwakte en misselijkheid.
• Bleekheid.
• Zweten en koude huid.
• Het slachtoffer ziet zwarte vlekken voor de ogen.
• Bewustzijnsverlies (wegraking) en vallen.

Wat doe je?

Als je zeker weet dat je met een flauwte (zonder bewustzijnsverlies) te maken te hebt:

• Probeer wegraking te voorkomen door het slachtoffer 10 minuten op de grond te laten liggen.
• Als het slachtoffer niet opknapt van het liggen bel je de huisarts of spoedpost van de huisartsen.
• Bel of laat 1-1-2 bellen bij bewusteloosheid; zet de telefoon op de luidspreker.
• Zorg voor frisse lucht en maak eventueel knellende kleding los.
• Til eventueel de benen op (30-60 graden) als zeker is dat er geen trauma heeft plaatsgevonden. Optillen van de benen zorgt voor bloedtoevoer naar de hersenen en kan helpen om sneller op te knappen. De benen mogen alleen opgetild worden als er geen sprake is van letsel.

Bij een flauwte is vaak geen sprake van een plotselinge bewustzijnsverlies. Als het slachtoffer ligt, komt hij al snel bij en knapt op. Je hoeft dan niet te bellen naar de huisarts of spoedpost van de huisartsen. Je hebt immers voorkomen dat iemand het bewustzijn verliest. Als het slachtoffer bijkomt, laat hem dan na een tijdje geleidelijk rechtop zitten. Indien het slachtoffer zich opnieuw flauw begint te voelen, leg hem dan weer plat.

Kortademigheid

Kortademigheid (ademhalingsmoeilijkheden ook door astma of COPD) is een gevoel van benauwdheid. Het snel buiten adem zijn kan veel oorzaken hebben, van hartfalen tot chronische bronchitis / longemfyseem (COPD). De toestand kan snel verslechteren.

Wat stel je vast? 

• Moeilijke ademhaling.
• Langere uitademingtijd dan normaal.
• Naar adem snakken.
• Hals- en schouderspieren bewegen mee met ademhaling.
• Angst, onrust, een versnelde hartslag of hartkloppingen.

Wat doe je?

• Bel of laat 1-1-2 bellen bij hevige kortademigheid of een snelle ademhaling in combinatie met een veranderende huidskleur en suf worden.
• Bel de huisarts bij kortademigheid en koorts of zieke indruk.
• Indien een slachtoffer met kortademigheid bekend is en medicijnen krijgt met behulp van een inhalator, help het slachtoffer dan. Laat het slachtoffer altijd zelf zijn medicijnen toedienen en doe dit nooit op eigen initiatief.
• Voorkom paniek.
• Zoek samen met het slachtoffer naar de meest geschikte houding.
• Blijf bij het slachtoffer tot er weer sprake is van een normale ademhaling.

Mantelzorgers van een patiënt die vaker kortademig is, krijgen vaak instructie voor het gebruik van een vernevelaar/ medicijntoedieningssysteem. Zij kunnen bij problemen (als dat is afgesproken) de huisarts bellen. Als de kortademigheid echter snel toeneemt of de klachten niet door de eerder voorgeschreven medicijnen verminderen, dan is spoed geboden: bel of laat 1-1-2 bellen.

Hyperventilatie

Bij een paniekaanval en/of een te snelle ademhaling (hyperventilatie).
kan een slachtoffer te snel of te diep ademhalen. Dit kan leiden tot benauwdheid of duizeligheid. Een eerstehulpverlener hoeft niet te kunnen beoordelen of de snelle ademhaling door een paniekaanval komt of door zuurstofgebrek als gevolg van bijvoorbeeld hartfalen.

Wat stel je vast?

• Vaak angst of onrust.
• Benauwd of draaierig gevoel en hartkloppingen.
• Soms stekende pijn op de borst.
• Soms tintelingen in de vingers en om de mond.
• Verkramping van vingers en tenen bij een langere aanval.

Wat doe je? 

• Bel of laat 1-1-2 bellen pijn op de borst of bij hevige kortademigheid.
• Laat het slachtoffer zitten en zorg ervoor dat hij zich niet inspant.

Laat hem zelf de beste houding kiezen.

• Probeer het slachtoffer af te leiden bij een paniekaanval.

Een echte paniekaanval kan geen kwaad, maar is wel erg vervelend.
Bel 1-1-2 bij pijn op de borst of bij ernstige kortademigheid/ benauwdheid.

Gebruik de bekende papieren zak alleen als het slachtoffer vaker een ‘te snelle ademhaling’ heeft (vaak om psychologische redenen). Het kan zijn dat de behandelende arts het ademen in een zakje heeft voorgeschreven. Het slachtoffer zal een dergelijk hulpmiddel dan vaak bij zich hebben en de hulpverlener erop wijzen. Dan is het gebruik uiteraard wel toegestaan.

Diabetes

Het grootste gevaar is dat de bloedsuikerspiegels in het bloed (veel) te laag worden (hypo). In eerste instantie zal een te lage suikerspiegel gepaard gaan met bleekheid, transpireren, moeheid, trillen en wazig zien. In dit stadium helpt het eten of drinken van zoetigheid of brood (suiker of boterham belegd met jam). Vaak zal het slachtoffer, wanneer hij het probleem onderkent, dit zelf al doen of er naar vragen.

Verdere daling kan bewusteloosheid tot gevolg hebben en 1-1-2 moet gebeld worden. Ook te hoge bloedsuikerspiegels (hyperglycaemie) kunnen klachten veroorzaken, maar zijn vaak minder acuut.

Een val controleren bij een dreigende wegraking

Epilepsie

Bij kleine epileptische aanvallen is de persoon vaak even afwezig, staart voor zich uit en reageert niet op aanspreken. Bij een grote epileptische aanval heeft de persoon geen controle meer over zijn of haar lichaam en valt plotseling op de grond. Het hele lichaam schokt en trekt samen met ongecontroleerde bewegingen. Tijdens zo'n aanval is het slachtoffer niet aanspreekbaar. Een grote epileptische aanval wordt ook tonisch-clonische aanval genoemd.

Wat stel je vast? 

• Een arm, been of het hoofd maakt plotseling oncontroleerbare schudbewegingen.
• Het slachtoffer verliest opeens bewustzijn en spant ongewild zijn spieren aan.
• Heeft vaak bloederig speeksel uit de mond en verlies van urine.

Wat doe je?

• Voorkom dat het slachtoffer zich bezeert.
• Bescherm het hoofd, met een kussentje, een handdoek of een jas.
• Stop niets in de mond van het slachtoffer.
• Bel of laat 1-1-2 bellen bij een grote epileptische aanval of als het slachtoffer bewusteloos blijft na de aanval. Zet de telefoon op de luidsprekerstand.
• Maak knellende kleding los.
• Leg het slachtoffer op de zij na de aanval als het slachtoffer niet aanspreekbaar is.
• Dek het slachtoffer toe met een deken of jas bij koude en/of natte omstandigheden.
• Laat het slachtoffer even uitrusten na de epileptische aanval.
• Bij een kleine epileptische aanval adviseer je het slachtoffer de huisarts te bellen.

Mantelzorg
In het kader van mantelzorg en je kent (de aanvallen van) de patiënt, dan mag je het verloop van de aanval even afwachten of medicatie (midazolam-neusspray) toedienen. Neem eventueel contact op met de huisarts.

Koortsstuipen

Bij een kind met koorts kunnen koortsstuipen optreden. Er treden aan beide armen en benen plotseling heftige schokken en trekkingen op en het is mogelijk dat het kind even ophoudt met ademen. Koortsstuipen komen het meest voor bij kinderen van een half jaar tot zes jaar aan het begin van een infectieziekte. Soms zijn koortsstuipen de eerste verschijnselen van de onderliggende ziekte en komen ze uit het niets opzetten. Koortsstuipen hoeven echter niet altijd op te treden bij snel stijgende temperatuur. 

Wat stel je vast?

• Vooral bij baby’s en kinderen vanaf 6 maanden tot zes jaar kunnen stuipen optreden bij een snel stijgende koorts.
• Het kind maakt schokkende bewegingen. Dit kan enkele minuten duren.
• Het kind kan even ophouden met ademen.

Wat doe je? 

• Bel of laat 1-1-2 bellen.
• Voorkom dat het kind zich bezeert tijdens de schokken.
• Stop niets in de mond van het kind.
• Haal bij koorts en koortsstuipen warme dekens of dikke jassen weg bij het kind.
• Zorg dat het kind op een rustige manier kan bijkomen (ook door zelf zo rustig mogelijk te blijven).
• Leg het kind na de koortsstuip op de zij.

Een enkele maal is er nog geen koorts maar stijgt de temperatuur pas in de uren na de aanval. Ouders kunnen paracetamol geven aan het kind om de koorts in het algemeen te verlagen (de te geven hoeveelheid staat in de bijsluiter van het medicijn).

Botbreuken

Een botbreuk is het volledig of gedeeltelijk breken van een bot. Als het lichaam ter hoogte van de breuk een wond vertoont, spreken we van een open botbreuk, ook als het gebroken bot niet zichtbaar is. 

• Flinke pijn, verkleuring en/of zwelling.
• Het slachtoffer kan het gewonde lichaamsdeel niet normaal bewegen of er op steunen.
• Soms een zichtbare wond, afwijkende stand, abnormale beweeglijkheid of krakend geluid bij bewegen.

Wat doe je?

• Laat de getroffen ledemaat niet onnodig bewegen. 
• Zet de ledemaat nooit weer recht.
• Koel niet bij een overduidelijke botbreuk.
• Vraag het slachtoffer eventuele sieraden van het gewonde lichaamsdeel te verwijderen wanneer er een zwelling te verwachten is. Help hem/haar daar bij. 
• Geef het slachtoffer niets te eten en te drinken.

Ga verder met: Letsel aan botten en pezen behandelen

Ontwrichting

Wanneer twee botuiteinden die samenkomen in een gewricht ten opzichte van elkaar verschuiven, is er sprake van een ontwrichting. Het gewricht vertoont een vervormde, dwangmatige stand. In de meeste gevallen is een ontwrichting veroorzaakt door een klap, een val of een ander ongeval.

• Flinke pijn.
• Een abnormale stand van gewricht, arm of been.
• Het slachtoffer kan lichaamsdeel niet normaal bewegen.
• Soms zichtbare wond, soms verkleuring en/of zwelling.

Wat doe je?

• Laat de getroffen ledemaat niet onnodig bewegen. 
• Zet de ledemaat nooit weer recht.
• Koel ongeveer 10 tot 20 minuten bij pijn. Stop met koelen wanneer de pijn toeneemt. .
• Laat het slachtoffer tijdens en na het koelen het aangedane ledemaat hooghouden tegen de pijn (in totaal 30 minuten).
• Koel het letsel met ijs of een coldpack. Het koelen kan verlichting van de klachten geven. Wikkel de coldpack of het ijs in een dunne theedoek of washand om te voorkomen dat de huid bevriest. Gebruik indien aanwezig de bij de coldpack geleverde hoes. Sommige hoezen van coldpacks hebben een elastische band met klittenbandsluiting. De eerste dag kan dit 4-5 keer herhaald worden. Koelen heeft alleen de eerste 24 uur na optreden van het letsel zin.

• Vraag het slachtoffer eventuele sieraden van het gewonde lichaamsdeel te verwijderen wanneer er een zwelling te verwachten is. Help hem/haar daar bij. 
• Geef het slachtoffer niets te eten en te drinken.

Ga verder met: Letsel aan botten en pezen behandelen

Wat doe je?

• Laat de getroffen ledemaat niet onnodig bewegen. 
• Zet de ledemaat nooit weer recht.
• Koel ongeveer 10 tot 20 minuten bij pijn. Stop met koelen wanneer de pijn toeneemt. .
• Laat het slachtoffer tijdens en na het koelen het aangedane ledemaat hooghouden tegen de pijn (in totaal 30 minuten).
• Koel het letsel met ijs of een coldpack. Het koelen kan verlichting van de klachten geven. Wikkel de coldpack of het ijs in een dunne theedoek of washand om te voorkomen dat de huid bevriest. Gebruik indien aanwezig de bij de coldpack geleverde hoes. Sommige hoezen van coldpacks hebben een elastische band met klittenbandsluiting. De eerste dag kan dit 4-5 keer herhaald worden. Koelen heeft alleen de eerste 24 uur na optreden van het letsel zin.

• Vraag het slachtoffer eventuele sieraden van het gewonde lichaamsdeel te verwijderen wanneer er een zwelling te verwachten is. Help hem/haar daar bij. 
• Geef het slachtoffer niets te eten en te drinken.

Ga verder met: Letsel aan botten en pezen behandelen