Letsels aan bewegingsapparaat behandelen

Na de plek goed gekoeld te hebben (niet bij botbreuken), schakel je 1-1-2 in of je belt de huisarts. Als je niet weet wie je moet bellen kies je willekeurig één van de twee opties.

• Ondersteun een gebroken been met de handen, een dekenrol, tassen of jassen. Voorkom in ieder geval onnodige beweging van de ledemaat.
• Laat het slachtoffer zelf een gewonde arm vasthouden.
• Bij letsel aan bovenarm of schouder ondersteunt het slachtoffer vaak de arm door deze bij de pols vast te houden.
• Bij letsels aan de onderarm zal het slachtoffer doorgaans de gewonde arm op de andere arm leggen. Andere ondersteuning, zoals een driekante doek, is daarom niet nodig. 
• Dek een huidwond losjes af. 
• Dek een open botbreuk af om te voorkomen dat er vuil in komt.
• Leg een steunverband aan bij een verstuiking of kneuzing.
• Adviseer het slachtoffer te bewegen op geleide van de pijn.

Spierletsel

Spierletsel treedt o.a. op bij spierkramp of een spierscheur dat ook wel zweepslag wordt genoemd. Een spierscheur kan in elke spier voorkomen, maar komt meestal voor in de kuit. Er is een plotselinge scherpe pijn, precies op de plek waar de scheur is ontstaan. Afhankelijk van de ernst van de scheur kan er na enige tijd een zwelling ontstaan. Daarnaast kan er een bloeduitstorting ontstaan. Spierkrampen daarentegen zijn onwillekeurige samentrekkingen van spiervezels en komt ook het meeste voor bij de kuit.  Bij kuitkrampen trekken de spieren in de kuit zich plotseling samen. Dit geeft ook een plotselinge pijn. De kramp kan een paar seconden tot minuten duren.

Wat stel je vast?

• Een plotselinge pijn.
• Bij een spierscheur voelt de spier zacht aan.
• Bij spierkramp voelt de spier hard aan.

Rugpijn

Mensen met lage rugpijn hebben pijn onderin hun rug. De pijn kan ook uitstralen naar de bil of het been. Lang staan of zitten, maar ook bewegen, kan behoorlijk pijn doen. Rugpijn kan plotseling ontstaan of meer geleidelijk.
Vaak is het een zeurende pijn. De pijn kan ook zeer hevig zijn. Bepaalde houdingen of bewegingen geven vaak (veel) meer pijn. Soms lukt bewegen bijna niet door de pijn.

Wat stel je vast?

• Pijn in de onderrug.
• Slachtoffer kan niet of nauwelijks bewegen.
• Soms uitstraling van pijn naar de bil of het been.
• Soms plotseling minder kracht in het been, een doof gevoel in de liezen en rond de anus.

Beknelling

@marcel 

Afdekken van een open botbreuk 

Doel: 

Afdekken van een open botbreuk. 

• Laat iemand het getroffen lichaamsdeel onbeweeglijk houden.
• Leg het dekverband losjes op de wond.
• Zorg dat het dekverband niet kan schuiven door deze met kleefpleister vast te plakken.

Weersinvloeden en letsel

Onderkoeling

Wat stel je vast? 

• Heeft blootgestaan aan koude temperatuur of water.
• Koude, bleke en droge huid. Soms blauwe lippen, oren, vingers, enz.
• Oncontroleerbaar rillen.
• De ademhaling gaat van erg snel naar langzaam en oppervlakkig.
• Bij een ernstige onderkoeling wordt het slachtoffer suf en minder alert.

Wat doe je?

• Bel of laat 1-1-2 bellen bij een dalend bewustzijn.
• Breng het slachtoffer in een warmere omgeving.
• Verwijder eventueel natte kleding.
• Wikkel het slachtoffer inclusief het hoofd in een isolatiepakket. Pak armen en benen zo nodig afzonderlijk in.
• Geef het slachtoffer niets te eten of drinken als hij suf wordt of is.

Bij een ernstige onderkoeling pak je de armen apart in, niet bij de romp van het slachtoffer. De armen zijn het sterkst afgekoeld en koelen de romp verder af als je ze samen inpakt. De ambulancehulpverleners hebben op die manier ook gemakkelijker toegang tot een arm (voor het meten van de bloeddruk, het prikken van een infuus) zonder dat de romp afkoelt.

Bevriezing

Wat stel je vast?

• een rode huid, die ook wit kan worden. Bevroren delen kunnen blauw worden.
• Vooral pijn tijdens belasting.
• Een mogelijke zwelling.
• Een gevoel van tintelingen en een branderig gevoel dat verandert in stekende pijn.
• Blaren met donker vocht.
• Een witte, koude en stugge huid die afsterft en zwart wordt.

Wat doe je?

• Wordt of is het slachtoffer suf? Bel of laat 1-1-2 bellen.
• Is er sprake van tweede- en derdegraads bevriezing? Bel of laat 1-1-2 bellen.
• Overleg zo nodig met de arts over pijnstilling bij bevriezingspijn.
• Verwijder zo nodig handschoenen, schoenen en eventueel ringen.
• Dek uitwendige wonden af met steriel verband. Plaats gaas tussen de vingers of tenen als de huid is aangetast.
• Prik bevriezingsblaren nooit open.
• Warm bevroren lichaamsdelen alleen (met water) op wanneer zeker is dat niet opnieuw bevriezing op kan treden.

Zorg dat het water niet te heet is. Door de bevriezing is er een gestoord gevoel in de ledematen. Bij te heet water is er kans op verbranding. Het water kan het best op lichaamstemperatuur zijn, dus niet hoger dan 40 ̊C. Controleer daarom steeds de watertemperatuur met een thermometer, met de binnenkant van je pols of met je elleboog. Pas zo nodig de watertemperatuur aan.

Hitte uitslag

Wat stel je vast?

• Rode uitslag met kleine met vocht gevulde blaasjes en jeuk op de benen.
• Af te leiden uit situatie (lopen op warme ondergrond) en weersomstandigheden.

Wat doe je?

• Laat het slachtoffer rust nemen en de benen koelen met water of een coldpack.
• Neem contact op met de huisarts bij twijfel of ernstige klachten.

Veel huidirritaties kunnen lijken op hitte-uitslag, maar zijn dit echter niet. Voorbeelden hiervan zijn verstopte haarzakjes, acne, eczeem, een allergische reactie of een reactie op medicijnen.

Zonverbranding

Wat stel je vast?

• De huid heeft onbeschermd blootgestaan aan (langdurige) zonnestraling.
• Rode en pijnlijke verbrande huid.
• De huid kan gaan vervellen.
• Soms: (brand)blaren, oedeemvorming.
• Soms: koorts en koude rillingen.

Hitte-uitputting

Wat stel je vast?

• Griepachtig beeld
• Veel zweet, ziet bleek of rood.
• Hoofdpijn, duizeligheid, braken.
• Spierkrampen.
• Ernstige vermoeidheid, slap voelen, valt soms.
• Bij handelingen gaat men duidelijk ‘fouten’ maken.
• Kan overgaan in hitteberoerte

Hitteberoerte

Het gaat hier om een levensbedreigende situatie en 1-1-2 zal altijd gebeld moeten worden. Als de huid van het slachtoffer warm, rood en gestuwd is, is er sprake van hittestuwing. Een hitteberoerte is een ernstige vorm van hitte-uitputting, waarbij er weefselschade optreedt. Een hitteberoerte gaat vaak gepaard met stuiptrekkingen en bewustzijnsverlies.

Wat stel je vast?

• Hoge lichaamstemperatuur (soms tot 41 °C of hoger).
• Geen normaal gedrag, suf en verward of evenwichtsstoornissen.
• Geen zweet, rode huid of droge rode huid.
• Misselijkheid, vermoeidheid, slap voelen.
• Mogelijk bewustzijnsverlies en bewusteloosheid.

Wat doe je?

• Bel of laat 1-1-2 bellen.
• Controleer continu de vitale functies en verleen zo nodig levensreddende hulp.
• Meet de temperatuur van het slachtoffer met een (oor)thermometer.
• Leg het slachtoffer neer in een koele omgeving.
• Verwijder zoveel mogelijk kleding van het slachtoffer.
• Laat het slachtoffer rusten en geen inspanningen doen.
• Koel het slachtoffer zo snel mogelijk actief af met coldpacks in nek, oksels en liezen, of door doeken gedrenkt in water met ijs op het slachtoffer te leggen (elke 2 minuten vervangen).

Soms koelt het slachtoffer met een hitteberoerte niet snel genoeg af en verslechtert de toestand snel. Richt dan een draaiende ventilator op de natte huid of besproei het slachtoffer met koud water met een douchekop of gieter. Overleg in deze situatie met de meldkamercentralist.

Hitteberoerte ontstaat bij grote fysieke inspanning of te grote blootstelling aan hitte, waarbij de temperatuurregulatie van het lichaam faalt en transpireren niet meer helpt of zelfs volledig stopt. Slachtoffers van het gebruik van XTC of andere stimulerende middelen vertonen dezelfde verschijnselen als slachtoffers van een hitteberoerte.

Wat doe je?

• Vraag het slachtoffer om zelf op de wond te drukken als dat kan.
• Laat het slachtoffer liggen of in een houding die het prettigst aanvoelt.
• Laat 1-1-2 bellen of bel zelf als je alleen bent, bij ernstig letsel met veel bloedverlies en wanneer het slachtoffer zich ziek voelt of bleek ziet na bloedverlies. Bel in andere situaties de spoedlijn van de huisarts.
• Zet de telefoon op de luidspreker zodat je de aanwijzingen van de centralist kunt horen terwijl je je handen vrij hebt.
• Doe wegwerphandschoenen aan indien direct beschikbaar.
• Leg een tourniquet aan bij amputatie van extremiteiten (arm/been) of breng een wonddrukverband aan op of zo dicht mogelijk bij de plaats van het bloedverlies.
• Indien dit niet voor handen is geef je stevige druk direct op de wond, bij voorkeur met een stuk textiel. Bij een grote wond gebruik je twee handen, zo nodig gebruikmakend van je lichaamsgewicht.
• Bescherm het slachtoffer tegen afkoeling.
• Draag zorg voor het geamputeerd lichaamsdeel. Laat dit een andere hulpverlener doen of doe het zelf zodra de bloeding is gestopt of wordt overgenomen door professionele hulpverlening.

Behandel bij een volledige amputatie altijd eerst de bloeding, geef daarna pas aandacht aan het afgerukte lichaamsdeel. Vaak zal de amputatiewond in eerste instantie direct na het ongeval door samentrekking van de spieren en bloedvaten niet hevig bloeden.

@ehbo 

Inpakken van een geamputeerd lichaamsdeel (amputaat)

Uitvoering:

• Verpak het geamputeerd lichaamsdeel eerst in een schone en droge plastic zak.
• Plaats deze plastic zak vervolgens in een andere plastic zak met smeltend ijs of ijs waaraan water is toegevoegd. Of leg het in een koelbox, maar breng het geamputeerd lichaamsdeel niet direct in contact met het water of ijs.
• Draag het geamputeerd lichaamsdeel over aan de professionele hulpverleners.