[Opgelost] Wat zijn de contra-indicaties voor het gebruik van psilocybine?

Het gebruik van psilocybine — zoals toegepast in een psilocybine sessie of truffelceremonie — vereist zorgvuldige medische en psychologische screening. Hoewel veel mensen baat hebben bij psychedelische therapie, zijn er duidelijke contra-indicaties waarbij het gebruik afgeraden of zelfs uitgesloten wordt. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste risico’s, onderbouwd door zowel wetenschappelijke bronnen als inzichten van Triptherapie.

1. Psychiatrische voorgeschiedenis
Personen met een persoonlijke of familiegeschiedenis van psychotische stoornissen zoals schizofrenie, schizoaffectieve stoornis of bipolaire stoornis type I lopen een verhoogd risico op verergering of uitlokking van psychoses. Ook recente ernstige middelenafhankelijkheid (alcohol of drugs) kan de veiligheid en uitkomst negatief beïnvloeden. Daarom worden mensen met deze achtergrond meestal uitgesloten van deelname aan een truffelsessie of andere psilocybine-begeleiding (bron).

2. Cardiovasculaire en neurologische aandoeningen
Psilocybine verhoogt tijdelijk de hartslag en bloeddruk, wat risicovol kan zijn voor mensen met onbehandelde of ernstige hart- en vaatziekten zoals hartritmestoornissen, eerdere hartinfarcten, beroertes of ernstige hypertensie. Ook epilepsie en andere neurologische stoornissen zijn contra-indicaties vanwege het risico op toevallen (bron).

3. Medicatie-interacties
Verschillende medicijnen kunnen gevaarlijke interacties hebben met psilocybine. Dit geldt met name voor:

• MAO-remmers (bijv. tranylcypromine), die het risico op serotoninesyndroom verhogen.
• Tricyclische antidepressiva (TCA's zoals amitriptyline), die de werking van psilocybine kunnen blokkeren of versterken.
• Lithium, dat in combinatie met serotonerge psychedelica tot ernstige aanvallen kan leiden.
  Bij gebruik van deze middelen is deelname aan psychedelische sessies niet toegestaan zonder medische afstemming en afbouw (bron).

4. Speciale bevolkingsgroepen
Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, worden uitgesloten vanwege het gebrek aan gegevens over veiligheid. Ook minderjarigen komen doorgaans niet in aanmerking, omdat de hersenontwikkeling tot ver na de puberteit doorgaat en de langetermijneffecten van psilocybine op jonge hersenen onvoldoende bekend zijn.

Samenvattend
Een psilocybine sessie is niet geschikt voor mensen met:

• Psychotische stoornissen (persoonlijk of in de familie)
• Ernstige hart- of hersenaandoeningen
• Recente zware verslavingsproblematiek
• Gebruik van contra-indicatieve medicatie zoals lithium of MAO-remmers
• Zwangere of borstvoeding gevende vrouwen
• Minderjarigen

Bij Triptherapie worden alle cliënten daarom vooraf gescreend via een verplicht intakeformulier, zodat veiligheid, effectiviteit en geschiktheid goed kunnen worden beoordeeld. Zo zorgen we ervoor dat jouw psychedelische reis — als je er geschikt voor bent — een veilige en helende ervaring wordt

De contra-indicaties voor psilocybine zijn inderdaad van groot belang en moeten serieus worden genomen. De bestaande lijsten zijn in de basis correct, maar er is meer nuance nodig vanuit zowel de neurofarmacologie als de klinische praktijk.

Psychiatrische contra-indicaties

De psychiatrische contra-indicaties worden in het publieke debat vaak verkeerd begrepen. Schizofrenie en een bipolaire stoornis type I zijn duidelijke contra-indicaties, maar het is niet zo zwart-wit als “ooit psychose gehad = nooit psilocybine”. Er bestaan subtiele gradaties.

Psychoserisico: Psilocybine werkt vooral via 5-HT2A-receptoren, wat leidt tot verhoogde thalamische input en corticale desynchronisatie. Dit kan psychotische symptomen verergeren bij mensen met een kwetsbare aanleg. Toch geldt dat personen met lichte depressieve of angstige trekken, zónder persoonlijke of familiale voorgeschiedenis van psychose, een aanzienlijk lager risico hebben dan vaak wordt aangenomen. Onderzoeken, zoals die van Hopkinset al., tonen bovendien aan dat zorgvuldige screening en voorbereiding het risico verder kunnen beperken.

Belangrijk is ook het onderscheid tussen een acute psychose en psychotische trekken. Mensen met borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPD) kunnen onder stress kortdurend pseudopsychotische symptomen ervaren, maar dat is wezenlijk anders dan een primaire psychotische stoornis. BPD vormt inderdaad een risicofactor bij psilocybinegebruik, maar vooral vanwege de mogelijke destabilisatie van het zelfbeeld. Ego-ontbinding kan bij BPD de bestaande identiteitsdiffusie versterken, wat psychologisch ontregelend kan werken.

Cardiovasculaire contra-indicaties

Psilocybine kan de bloeddruk en hartslag verhogen, maar het onderliggende mechanisme is genuanceerder dan vaak gedacht. Het middel werkt niet primair sympathicomimetisch (zoals adrenaline), maar veroorzaakt:

1. Vasoconstrictie via 5-HT1B/D-receptoren in bloedvaten
2. Verhoogde emotionele arousal met sympathische activatie
3. Mogelijk verhoogde endothelin-1-productie

Daarom moet iemand met goed gereguleerde hypertensie (bijvoorbeeld 140/90 mmHg onder medicatie) anders worden beoordeeld dan iemand met onbehandelde hoge bloeddruk. De algemene contra-indicatie “hypertensie” doet deze nuance vaak tekort. Bij Triptherapie wordt hier zorgvuldig op gescreend; psilocybine is in deze gevallen niet automatisch onveilig.

Epilepsie

Epilepsie is geen uniforme aandoening. Fotosensitieve epilepsie, waarbij lichtflitsen een aanval kunnen uitlokken, kent een ander risicoprofiel dan temporale-kwabepilepsie. Psilocybine kan de corticale prikkelbaarheid verhogen, waardoor theoretisch een aanval kan worden uitgelokt, maar het daadwerkelijke risico verschilt sterk per subtype.

Medicatie-interacties

Dit is een van de belangrijkste maar vaak onderschatte gebieden.

Lithium: De combinatie met psilocybine wordt vaak als gevaarlijk beschouwd. Lithium beïnvloedt meerdere neurotransmittersystemen, en in theorie kan dit leiden tot serotoninesyndroom. Toch zijn er tot nu toe geen gedocumenteerde gevallen in de klinische literatuur. De mogelijkheid bestaat, maar de werkelijke incidentie is onbekend.

SSRI’s en SNRI’s: Hier bevindt zich het grote grijze gebied. In verschillende therapeutische studies (zoals aan de UCSF) blijven patiënten hun SSRI gebruiken. Ondanks dat een SSRI de serotonineheropname remt, blijkt in de praktijk dat psilocybine bij deze groep vaak minder krachtig werkt, vermoedelijk door receptor-downregulatie. De combinatie is doorgaans niet gevaarlijk, maar wel minder effectief.

MAO-remmers: Deze combinatie is wél ronduit risicovol. MAO-remmers blokkeren de afbraak van serotonine, waardoor psilocybine kan leiden tot een langere en sterkere trip. 

Overige medische aandachtspunten

1. Leverziekte: Psilocybine wordt voornamelijk via het MAO-A-enzym in de lever gemetaboliseerd. Bij levercirrose kan dit leiden tot accumulatie en verlengde werking.
2. Nierziekte: Minder relevant, omdat psilocybine niet renaal wordt geklaard, maar vocht- en elektrolytenhuishouding blijven belangrijk.
3. Hyperthyreoïdie: Geen absolute contra-indicatie, maar het verhoogde metabolisme en de hartslag kunnen klachten versterken.
4. Diabetes: Evenmin een directe contra-indicatie, maar langdurig vasten voorafgaand aan een sessie kan de bloedsuikerspiegel ontregelen.

Timing na medicatie-afbouw

Na het stoppen met antidepressiva blijven sommige receptoren nog ontregeld. Onderzoek suggereert dat minimaal twee weken wachttijd na afbouw van SSRI’s of SNRI’s verstandig is, zodat de serotonerge receptoren kunnen resensitiseren. Dit kan het verschil maken tussen een stabiele en een risicovolle ervaring.

Zwangerschap en borstvoeding

Deze zijn terecht absolute contra-indicaties. Psilocybine passeert de placenta, en de invloed op de foetale neurogenese is onbekend. Het gebruik tijdens zwangerschap of borstvoeding wordt daarom afgeraden.

Psychologische screening en voorbereiding

De psychologische voorbereiding is minstens zo belangrijk als de medische screening. Iemand met onverwerkt trauma kan onder psilocybine in een acute dissociatie belanden. Dat is niet direct medisch gevaarlijk, maar kan psychologisch veel schade veroorzaken. Daarom zijn intake-gesprekken, waarin zowel de medische als de emotionele stabiliteit worden beoordeeld, essentieel.

Conclusie:
De gangbare contra-indicatieslijsten zijn waardevol als eerste filter, maar de praktische toepassing vraagt medische en psychologische expertise. Niet elke contra-indicatie betekent automatisch een absoluut verbod. Veel risico’s ontstaan niet door psilocybine zelf, maar door interacties met bestaande aandoeningen, medicatie of onvoldoende voorbereiding. Een professionele intake en begeleiding maken hier het verschil tussen risico en veiligheid.